Αναμνήσεις, αξία ανεκτίμητη...

Η Ελένη Παπαβασιλείου παρουσιάζοντας το λεύκωμα “ΡΟΔΑΥΓΗ, ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟ ΧΘΕΣ”, αφού ευχαρίστησε τον συγγραφέα για την τιμή να βρίσκεται ανάμεσα στους εκλεκτούς καλεσμένους της εκδήλωσης, αναφέρθηκε στην........ αξιοσημείωτη συγγραφική δραστηριότητα των τελευταίων χρόνων στον χώρο των τοπικών εκδόσεων. Τις χαρακτήρισε σπουδαίο κέρδος για τον τόπο μας , καθώς αποτελούν σημαντική γέφυρα με το χτες και παρακαταθήκη για το αύριο γεμίζοντας μας περηφάνια για την ιδιαίτερη πατρίδα μας.

    Στη συνέχεια μιλώντας για τον συγγραφέα στάθηκε στην ακαταπόνητη δραστηριότητά του στους τομείς του πολιτισμού και του εθελοντισμού.  “Είναι πολύ σημαντική η προσφορά του για την περιοχή μας, αποτέλεσμα πολύχρονων πραγματικά προσπαθειών και ανιδιοτελούς αγάπης για τον τόπο. Στο βιβλίο που παρουσιάζουμε εδώ εργάστηκε με μεράκι και επιμονή και διέσωσε πάρα πολλά στοιχεία για παλαιότερες μορφές ζωής στα μέρη που τώρα ζούμε εμείς. Η αγάπη και η ευαισθησία με την οποία προσέγγισε το υλικό του αντικατοπτρίζει την αγάπη και την ευαισθησία για τους προγόνους του, η οποία τον οπλίζει και του δίνει τη δύναμη που χρειάζεται ένα τέτοιο εγχείρημα. Ακούγοντας τον παλμό της ψυχής των συγχωριανών του επιχείρησε μια κατάδυση στον χρόνο, για να μας προσφέρει συγκίνηση και αισθητική απόλαυση, η οποία ξεκινά από το καλαίσθητο εξώφυλλο και ξετυλίγεται στις υπόλοιπες σελίδες του βιβλίου. Η προσεγμένη στις λεπτομέρειές της έκδοση (από την ποιότητα του χαρτιού έως την ευκρίνεια των φωτογραφιών) έχει στόχο τη συνολική εμπειρία της ανάγνωσης και μαρτυρά το αίσθημα ευθύνης και τον σεβασμό του συγγραφέα τόσο στα εικονιζόμενα πρόσωπα, όσο και στον αναγνώστη, που καλείται να γίνει συνοδοιπόρος στο ταξίδι.

   Μόνο ένας άνθρωπος που χαίρει ευρύτατης αποδοχής και εκτίμησης λόγω της εγνωσμένης αξιοπιστίας του θα μπορούσε να εμπνεύσει την εμπιστοσύνη σε κάποιον να του διαθέσει το προσωπικό-οικογενειακό του αρχείο, χωρίς να φοβάται την απώλειά του...Για τους περισσότερους από εμάς το φωτογραφικό μας αρχείο είναι κάτι πολύτιμο, ένα οικογενειακό κειμήλιο που αξίζει να διαφυλαχθεί ως κόρη οφθαλμού, καθώς περικλείει τις σημαντικότερες στιγμές και σταθμούς στη ζωή των προγόνων μας.

   Ο συγγραφέας, εκτιμώντας τη σημασία της συνεισφοράς όσων τον εμπιστεύτηκαν και τον βοήθησαν στην προσπάθειά του να διασώσει τις ψηφίδες του παρελθόντος, εκφράζει τις ευχαριστίες του σε αυτούς στο τέλος του βιβλίου, έτσι ώστε και η δική τους συμβολή να αναγνωριστεί όπως της αξίζει.”       Αναφερόμενη στο βιβλίο παρατήρησε ότι αυτό “φιλοδοξεί να είναι αυτό ακριβώς που λέει ο τίτλος του: ένα ταξίδι στο χτες... με όχημα τις εικόνες και οδηγό τις μνήμες που αυτές γεννούν στον καθένα μας. Από όλα τα μέσα που διαθέτουμε σήμερα για να ταξιδέψουμε στο χτες το βιβλίο είναι μια πραγματική μηχανή του χρόνου, αν έχουμε τη διάθεση να αφήσουμε το μυαλό μας ελεύθερο! Από τη δική μας ενεργή ανταπόκριση στα ερεθίσματα που το βιβλίο έχει να μας προσφέρει, το ταξίδι αποκτά για τον κάθε αναγνώστη τον προσωπικό του χαρακτήρα. Διαφορετικά πράγματα θα μας εντυπωσιάσουν και σε άλλες λεπτομέρειες θα σταθεί ο καθένας μας. Για όλους όμως το ταξίδι είναι ο σκοπός.”

   “Όπως είναι φυσικό για ένα λεύκωμα, στις σελίδες του τον πρώτο και τον κύριο λόγο έχει η εικόνα. Η δύναμή της καθηλωτική, τεράστια. Πρόσωπα οικεία, καταστάσεις γνώριμες, χώρος βιωμένος, ίδιος αλλά και διαφορετικός. Η πλατεία, μόνιμο κέντρο της κοινωνικής μας ζωής. Το τότε και το τώρα σε μια αδιάκοπη συνομιλία.  Ανθρώπων πρόσωπα και έργα σε φωτογραφίες που σώθηκαν από καταστροφές, ταξίδεψαν μέσα σε πορτοφόλια ή σε φακέλους από χώρες μακρινές, κρύφτηκαν σε μπαούλα ή συρτάρια για χρόνια  και τώρα τους δόθηκε μια νέα, δεύτερη ζωή. Οι φωτογραφίες αυτές - παρά την αντίθετη στερεότυπη φράση της αφιέρωσης – έχουν ψυχή και μάλιστα αθάνατη! 

  Τα ευάλωτα αυτά κειμήλια, που με πολλή φροντίδα διαφύλαξαν οι κάτοχοί τους, με μεγάλο κόπο και ζήλο συγκέντρωσε, οργάνωσε, επέλεξε και ανέδειξε ο συγγραφέας στην παρούσα έκδοση. Το πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τις πρώτες δεκαετίες του περασμένου αιώνα έως το 1970  φρόντισε να έχει όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένες επεξηγήσεις, τον αναγκαίο υπομνηματισμό που αποτελεί την ταυτότητα της φωτογραφίας, όπως εύστοχα ο ίδιος επισημαίνει και στην εισαγωγή του στο βιβλίο. Καμιά φωτογραφία δεν μένει “ορφανή”, αταυτοποίητη. Σημαντική προσπάθεια καταβάλλει και για τη χρονολόγηση του υλικού. Εύκολα γίνεται αντιληπτό πως δεν πρόκειται για απλή συλλογή υλικού, που ούτως ή άλλως είναι μια επίπονη και  χρονοβόρα διαδικασία.

   Το περιεχόμενο είναι χωρισμένο σε θεματικές ενότητες που καλύπτουν τις πιο πολλές πτυχές του πλούσιου βιώματος που όλοι κουβαλάμε από τη Ροδαυγή. Μνήμες που αποτυπώθηκαν στο φθαρτό υλικό της φωτογραφίας , μνήμες συναισθημάτων, γεύσεων, οσμών και ακουσμάτων, που χρειάζονται βοήθεια για να έρθουν στην επιφάνεια. Το βιβλίο αυτό δίνει μια δεύτερη ευκαιρία στη μνήμη, επιμηκύνοντας το χρόνο ζωής της και βαθαίνοντας τις ρίζες της. Μας καλεί να ανασύρουμε από τη σκόνη και να ξαναζωντανέψουμε τις ξεθωριασμένες αναμνήσεις μας.

    Ένα βιβλίο χωρίς κείμενο θα ήταν γυμνό, ωστόσο ο ρόλος του στο λεύκωμα είναι συνοδευτικός και δεν επιχειρεί να κλέψει την προσοχή από την εικόνα. Εισάγει στο φωτογραφικό υλικό δίνοντας γενικές πληροφορίες, αλλά και σκέψεις του συγγραφέα που συνδέονται με την εκάστοτε θεματική ενότητα. Αξιοποιούνται και αποσπάσματα λογοτεχνικών ή ιστορικών κειμένων ντόπιων συγγραφέων ως προμετωπίδες ή ως υποστηρικτικό υλικό. Γίνεται επίσης αναφορά στους ντόπιους φωτογράφους, Κωνσταντίνο Αναστασίου και Θεόδωρο Λιαπάτη, το έργο των οποίων θα άξιζε να μελετηθεί.”          Μιλώντας για τις σκέψεις που προκαλεί το ξεφύλλισμα του βιβλίου έκανε λόγο για τη σχέση μας με το παρελθόν: “το παρελθόν μας ωστόσο δεν είναι μόνο αυτά που είδαμε, κάναμε, πάθαμε, αλλά και τα συναισθήματα που τρέφουμε για αυτό, ο τρόπος που το αντιμετωπίζουμε στο παρόν. Κοιτώντας κατάματα σκηνές του κοινοτικού μας βίου και βάζοντάς το ξανά στο κάδρο των ενδιαφερόντων μας, μπορούμε να σταθούμε απέναντι του ισότιμα και χωρίς περιττές νοσταλγίες και ρομαντισμούς. Το ζητούμενο μέσα από τέτοιες εκδόσεις είναι να ανοίξουμε ένα γόνιμο και δημιουργικό διάλογο με το παρελθόν μας, ανακαλύπτοντας τις τομές και τις συνέχειες, τις ομοιότητες και τις διαφορές και, εντέλει, κάνοντας την αυτοκριτική μας για όσα κρατήσαμε και όσα ηθελημένα ή από ανάγκη (ή από άγνοια) αλλάξαμε ή αφήσαμε να χαθούν...

   Πέρα από το ταξίδι στο χτες, έχει σημασία και ο προορισμός, που είναι το σήμερα: είναι μια ιδιοτυπία του βιβλίου αυτού να διαβάζεται καλύτερα με παρέα, στο τζάκι το χειμώνα, στην αυλή το καλοκαίρι, εδώ σήμερα, κάτω από τον ίσκιο των πλατάνων... Μεγάλες και μικρές ηλικίες μαζί. Θέλουμε να κερδίσουμε τους νέους και να τους παραδώσουμε τη σκυτάλη όσο πιο ομαλά γίνεται, χωρίς χάσματα. Να κεντρίσουμε την καλώς νοούμενη περιέργειά τους για τις ρίζες τους...  Να ενεργοποιήσουμε την επιθυμία τους να διατηρήσουν μνήμες και εικόνες του παρελθόντος. Η ιστορία μας να περάσει σε αυτά τα παιδιά με βιωματικό τρόπο, με συζήτηση παρέα πάνω από τις σελίδες του βιβλίου, που είναι φυσικό σε άλλες περιπτώσεις να δώσει απαντήσεις και σε άλλες να γεννήσει νέες ερωτήσεις. Ερωτήσεις που εμείς δε θα μπορούμε να απαντήσουμε, αλλά θα κρατήσουν ζωντανό το ενδιαφέρον για το χτες. Η ζωντανή αυτή αλυσίδα της μνήμης, που οι κρίκοι της είμαστε  εμείς, είναι στο χέρι του καθενός μας αν θα διατηρηθεί ή αν θα σπάσει.  Εξάλλου, μην ξεχνάμε ότι σε δύσκολους καιρούς όπως οι σημερινοί, που δοκιμάζονται όλες οι βεβαιότητές μας και όλες οι σταθερές μας δείχνουν να κλονίζονται, ισχύει ακόμα περισσότερο η φράση ότι “Τα δέντρα που αντέχουν στον άνεμο είναι εκείνα που ρίχνουν πιο βαθιά τις ρίζες τους στη γη”

   Και σε αυτές ακριβώς τις ρίζες, τους πανάρχαιους συνεκτικούς δεσμούς που έχτισαν τα θεμέλια της κοινότητάς μας πρέπει να  επικεντρώσουμε την προσοχή μας διαβάζοντας το βιβλίο. Μέσα από τις σελίδες του μπορούμε να εστιάσουμε σε εκείνα που μας ενώνουν και αποτελούν τα διαχρονικά στοιχεία της ταυτότητάς μας.”

  Αναφερόμενη στον ρόλο της φωτογραφίας στη διάσωση της ατομικής αλλά και της συλλογικής μνήμης και στην κατανόηση του παρελθόντος, παρατηρεί: “αυτή μας επιτρέπει να χτίσουμε πιο ακριβείς αναπαραστάσεις του – πρόσφατου κυρίως – παρελθόντος μας. Αποτελεί ιστορικό τεκμήριο και αδιάψευστη μαρτυρία της εποχής της. Πολλά εκείνα που καταγράφει ο φακός του φωτογράφου, πολλά όμως και εκείνα που δεν αποτυπώνει...Αφήνει ωστόσο τον έμπειρο μελετητή να ανακαλύψει τον κόσμο που κρύβεται μέσα της. Στην περίπτωσή μας μπορεί να αντλήσει στοιχεία για τον αυθεντικό λαϊκό πολιτισμό της ορεινής μας πατρίδας, που χαρακτηρίζεται από τον αγώνα για την επιβίωση, την προκοπή στις τέχνες, την επιθυμία για το ωραίο, το ξεχωριστό και το γιορτινό και, βέβαια, την αγάπη για τα γράμματα. Πιστεύω λοιπόν ότι το βιβλίο αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί ποικιλοτρόπως. Από το πλούσιο υλικό του μπορεί οποιοσδήποτε να ξεχωρίσει ιστορικά, λαογραφικά, κοινωνικά και πολλά άλλα στοιχεία της ζωής που πέρασε αλλά και που ακόμα περνάει. Το βιβλίο ανοίγει την πόρτα για μια ευρύτερη και βαθύτερη μελέτη των πολύχρωμων στοιχείων που κρύβονται στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες του και περιμένουν τον μελετητή που με μεθοδικότητα θα τις ανασύρει και θα τις αναδείξει...”

   Κλείνοντας τόνισε την ανάγκη να στηριχτούν τέτοιες προσπάθειες, ώστε, αφενός να ενεργοποιηθεί ακόμα μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού στη συστηματική καταγραφή, αποκατάσταση και ψηφιοποίηση του υπάρχοντος φωτογραφικού υλικού σε ένα πλήρως τεκμηριωμένο αρχείο στα πρότυπα του Ε.Λ.Ι.Α. (Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο), αφετέρου να τονωθεί ακόμη περισσότερο η συγγραφική δημιουργία και η εκδοτική δραστηριότητα στη Ροδαυγή.

    “Χρειάζονται τα μέρη μας βιβλία, βιβλία που δίνουν νέα πνοή στο ζωντανό χτες, που δίνουν τον αγώνα κατά της λήθης, της αποξένωσης και του αδυσώπητου χρόνου.

     Για όλους αυτούς τους λόγους αξίζει το λεύκωμα αυτό να βρει μια θέση στις βιβλιοθήκες μας και να διαβαστεί από όλους εμάς που νιώθουμε κομμάτι αυτής της διαρκώς δημιουργούμενης ιστορίας. Της ιστορίας του τόπου μας...”