ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α΄ ΣΤΗΝ ΑΡΤΑ ΤΟ 1881. Το πέρασμα του βασιλιά από τα Τζουμέρκα και τα χωριά μας.

   

Του Χρήστου Ντάλα.

Αυτές τις μέρες με τον θάνατο του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου γράφτηκε η τελευταία σελίδα του επίλογου της βασιλείας στην Ελλάδα. Πρώτος της δυναστείας ο Γεώργιος Α΄ (1845 – 1913) και.... τελευταίος ο Κωνσταντίνος Β΄ (1904 – 1913).

Ο Γεώργιος Α΄, μετά την έξωση του Όθωνα, εκλέχτηκε βασιλιάς της Ελλάδας. Ανέλαβε το 1863 σε ηλικία 18 ετών, βασίλεψε μισό αιώνα μέχρι το 1913 όταν δολοφονήθηκε. Από τους αγαπητούς βασιλιάδες, στη βασιλεία του είδε την Ελλάδα από τα σύνορα Αμβρακικού – Μαλιακού σχεδόν να διπλασιάζεται.

Μετά το συνέδριο του Βερολίνου το 1878 παραχωρήθηκε στην Ελλάδα η Θεσσαλία και τμήμα της Ηπείρου ανατολικά του Αράχθου. Τον Ιούλιο 1881 καταλήφθηκε η Άρτα από τον ελληνικό στρατό. Το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους ο βασιλιάς της Ελλάδας επισκέφθηκε τα μόλις απελευθερωμένα εδάφη.

    Η προσάρτηση της Άρτας το 1881

Μετά το 1830 το νέο ελληνικό κράτος περιλάμβανε μόνο τη Στ. Ελλάδα, την Πελοπόννησο, τις Κυκλάδες, τις Σποράδες και τα νησιά του Αργοσαρωνικού. Το 1864 η Αγγλία παραχώρησε και τα Επτάνησα σαν προίκα της Ελλάδας για την ανάληψη της βασιλείας από τον Γεώργιο Α΄ του βασιλικού οίκου των Γλύξμπουργκ της Δανίας. Το 1878 τελειώνει ένας ακόμη Ρωσοτουρκικός πόλεμος με νίκη των Ρώσων. Στο συνέδριο του Βερολίνου το 1878 υπογράφηκε πρωτόκολλο για νέα ρύθμιση των συνόρων της Ελλάδας σε Ήπειρο – Θεσσαλία με προτεινόμενα σύνορα αρχικά την γραμμή των ποταμών Καλαμά (Θυαμίς) – Σαλαμβρία (Πηνειός). Τελικά έπειτα από σκληρές διαπραγματεύσεις η γραμμή των συνόρων κατέληξε στον Άραχθο επειδή οι Οθωμανοί προφασιζόντουσαν αντιδράσεις των Αλβανών. Η ελληνοτουρκική συμφωνία παραχώρησης της Θεσσαλίας, πλην της Ελασσόνας και τμήματος της Ηπείρου ανατολικά του Αράχθου υπογράφηκε στις 20-06-1881. Αμέσως ξεκίνησε η εκκένωση των περιοχών από τις οθωμανικές αρχές και σε φρενίτιδα ενθουσιασμού άρχισε η κατάληψη από τον ελληνικό στρατό. Στις 23-06-1881 ο ελληνικός στρατός υπό τον υποστράτηγο Σκαρλάτο Σούτσο κατέλαβε την Άρτα «εξ ονόματος του βασιλέως Γεωργίου Α΄».

    Η επίσκεψη του βασιλιά Γεωργίου Α΄ στην Άρτα

Παρακολουθούμε το οδοιπορικό του βασιλιά από την Αθήνα στην Άρτα, όπως περιγράφεται στο βιβλίο του παλαιού βουλευτή Άρτας Δ. Καρατζένη «Εκατονταετηρίς της Άρτας 1881-1981».

   Πειραιάς – Μενίδι με καράβι. Την Κυριακή 13 Σεπτεμβρίου 1881 ο βασιλιάς συνοδευόμενος από τον πρωθυπουργό Κουμουνδούρο κατέβηκε στον Πειραιά. Επιβιβάστηκε της «ΑΜΦΙΤΡΗΤΗΣ» και προχώρησε στην Κόρινθο, όπου ο λαός της πόλης τον υποδέχθηκε με ζητωκραυγές. Κατόπιν επιβιβάστηκε του «ΕΛΛΑΣ» για την συνέχεια του ταξιδιού του. Από την Πάτρα μέχρι την Λευκάδα ακολούθησαν 3 πολεμικά της δυτικής ναυτικής μοίρας. Τον δίαυλο Λευκάδας μέχρι το φρούριο πέρασε με συρόμενες λέμβους υπό τις ζητωκραυγές του συγκεντρωμένου στην παραλία πλήθους. Στη συνέχεια επιβιβάστηκε σε άλλο πλοίο την «ΙΡΙΔΑ» και κατευθύνθηκε στον Αμβρακικό. Κατά τη διέλευση εκ του στενού της Πρέβεζας πάλι έγινε αντικείμενο θερμών εκδηλώσεων από το χριστιανικό πλήθος που συγκεντρώθηκε (ήταν τότε τουρκικό έδαφος η Πρέβεζα). Τουρκικό απόσπασμα απέδωσε τιμές και ακολούθησαν την «ΙΡΙΔΑ» μέχρι του στομίου του Αμβρακικού. Το απόγευμα της ίδιας μέρας αγκυροβόλησε κοντά στην παραλία Μενιδίου. Ο βασιλιάς διανυκτέρευσε στο πλοίο και το πρωί της 16ης Σεπτεμβρίου εξήλθε στη ξηρά, όπου συγκεντρωμένο πλήθος τον περίμενε και τον επευφημούσε.

    Είσοδος στην Άρτα. Μετά το Μενίδι στη γέφυρα Αννίνου παλαιό (προ λίγων μηνών) σύνορο της Ελλάδας. Τάγμα ευζώνων και κάτοικοι από τα γύρω χωριά κάτω από αψίδα που έγραφε «Ζήτω ο Βασιλεύς» και «Διάβαθι πρώτου σημείου ενώσεως Ηπείρου Θεσσαλίας. Επιθυμία Ελληνικού έθνους». Σε μικρή απόσταση στη διασταύρωση προς «Καμπότι – Σελλάδες» 6.000 ενθουσιώντων ανθρώπων κάτω από άλλη αψίδα με επικεφαλής τον Γεώργιο Παχύ αντίπαλο του Καραπάνου, όπου προηγουμένως είχαν υποδεχθεί τον πρωθυπουργό Κουμουνδούρο. Στη συνέχει η συνοδεία αναχώρησε για Άρτα ακολουθούμενη από πλήθος ανθρώπων πεζών και εφίππων. Στην είσοδο της πόλης στη θέση Άγιος Θεόδωρος υπολογίστηκε ότι συνέρρευσε πλήθος 8.000 για να υποδεχθούν το βασιλιά. Το 1ο τμήμα πυροβολικού υπό τον ταγματάρχη Α. Βάσου ήταν παραταγμένο και θα απέδιδε τους χαιρετιστήριους κανονιοβολισμούς.

   Υποδοχή στην Άρτα. Στη θέση Άγιος Θεόδωρος κάτω από μεγαλοπρεπή αψίδα ο δήμαρχος Αντωνόπουλος με το δημοτικό συμβούλιο, ο μητροπολίτης, ο αρχιραββίνος και λοιπές στρατιωτικές και πολιτικές αρχές ήταν παραταγμένες. Όταν έφθασε ο βασιλιάς, ο δήμαρχος με μεγάλη συγκίνηση προσφώνησε τον βασιλιά και ακολούθησε ο μητροπολίτης Σεραρ Ξενόπουλος. Στη συνέχεια με μπροστά τη μουσική λαϊκών οργάνων χιλιάδες κόσμου ακολούθησε τη συνοδεία στην πόλη. Από τα παράθυρα έριχναν λουλούδια και ζαχαρωτά. Το ίδιο και από τις λίγες Τουρκάλες κατά την διάβαση από το τουρκοπάζαρο κοντά στη σημερινή Λαϊκή. Τέλος η συνοδεία έφθασε στη Μητρόπολη όπου ανέμενε ο πρωθυπουργός Κουμουνδούρος όπου εψάλη δοξολογία.

Επισκέψεις στην Άρτα. Το απόγευμα ο βασιλιάς επιθεώρησε στρατιωτική μονάδα στο φρούριο και την πλησίον εβραϊκή συναγωγή όπου οι συγκεντρωμένοι εβραίοι της Άρτας τον περίμεναν με σημαίες και ζητωκραυγές. Ο δρόμος προς τη συναγωγή κοντά στο Ρολόι ήταν στρωμένος με κλαδιά από πεύκα και δάφνες. Το βράδυ της ίδιας μέρας ήρθαν από τα Γιάννενα οι εκεί βελής και ο φρούραρχος και τον χαιρέτησαν. Την επόμενη ο βασιλιάς πήγε στο ιστορικό γεφύρι, όπου διλοχία τουρκικού στρατού του απέδωσε τιμές. Ο βασιλιάς χαιρέτησε τον διοικητή και του απένειμε παράσημο. Στον γηραιό πλάτανο της άκρης προς την Άρτα έγραψε το όνομά του και προστέθηκε σε άλλους που τον περιέζωσαν με τις αγκαλιές τους. Στη συνέχεια επισκέφθηκε την Παρηγορήτρια και το εβραϊκό σχολείο όπου τον υποδέχθηκε ο αρχιραββίνος.

    Μια πικάντικη ιστορία

    Η δυναστεία του Γλύξμπουργκ διακρίθηκε και για τις ροζ ιστορίες της. Περί το 1960 οι παλαιότεροι θυμόμαστε τις «ατασθαλίες» του τότε διαδόχου Κωνσταντίνου.

Ο έρωτας του παππού του Κωνσταντίνου Α την δεκαετία του 1910 με την Ιταλίδα τραγουδίστρια Πάολα καταλαμβάνει κάποιες σελίδες από το βιβλίο του έγκυρου ιστορικού Γ. Μαυροκορδάτου.

Κάποιες τέτοιες ιστορίες του πρώτου της δυναστείας Γεωργίου Α΄ φαίνεται να έγιναν και στο ταξίδι του στην Άρτα του 1881, οι οποίες περιλαμβάνονται και στο ιστορικό μυθιστόρημα του Γ. Καλπούζου «Ιμαρέτ, στη σκια του ρολογιού». Κατά την παραμονή του στην Άρτα, ο βασιλιάς δια των υπασπιστών του φέρεται να ζήτησε από τον δήμαρχο γυναίκα να τον συντροφεύσει τη νύχτα. Ο Δήμαρχος καταλήφθηκε από κρύο ιδρώτα και συγκάλεσε εκτάκτως δημοτικό συμβούλιο. Σύμφωνα με τη μαρτυρία κάποιου γυμνασιάρχη εκείνης της εποχής, που περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Δ. Καρατζένη, έγινε πιεστική πρόταση σε μία Κερκυραία μοδίστρα, που βρισκόταν στην Άρτα εκείνη την εποχή, η οποία δέχθηκε να συντροφεύσει τον βασιλιά και έτσι ο δήμαρχος ησύχασε. Φαίνεται ότι το ίδιο επαναλήφθηκε και κατά την διαμονή του βασιλιά στους Καλαρρύτες. Και εδώ διασώζεται η πληροφορία ότι ωραία Καλαρρυώτισσα εκπλήρωσε την επιθυμία του βασιλιά, πράγμα που τις στοίχισε το διαζύγιο από τον άνδρα της.

    Περιοδεία στα Τζουμέρκα

   Άρτα – Κ. Καλεντίνη – Σχωρέτσιανα. Η εκκίνηση για τα Τζουμέρκα έγινε από την Άρτα της 21ην Σεπτέμβρη, ημέρα Δευτέρα. Ο στρατός ήταν πάλι παρατεταγμένος μέχρι της εξόδου της πόλης στον Άγιο Θεόδωρο. Προπορευόταν η υπό τον μοίραρχον Ι. Μήλιο έφιππη χωροφυλακή, ακολούθησε η υπό τον ίλαρχο Κ. Γρίβα ίλη ιππικού. Ο Μητροπολίτης ακολούθησε και αυτός έφιππος μέχρι της καμπτομένης προς Τζουμέρκα οδού (διόδια). Την προηγούμενη στάλθηκε απόσπασμα μηχανικού και όλη τη νύχτα κατασκεύασε την γέφυρα στο Σαραντάπορο που είχε παρασυρθεί από τις πλημμύρες εκείνων των ημερών και το πρωί οι κάτοικοι της Καλεντίνης είδαν την νέα γέφυρα.

Το βράδι διενυκτέρευσε στην Κάτω Καλεντίνη και το πρωί της επομένης, ακολουθώντας τον παλαιό δρόμο προς Τζουμέρκα, δεξιά τής θέσεως Τσαρακλή των Πιστιανών, κατήλθε στη Φτέρη όπου στην εκεί στηθείσα αψίδα τον εχαιρέτησαν οι κάτοικοι των 80 οικογενειών που είχαν έρθει από την απέναντι Νησίστα μετά την απελευθέρωση. Έπειτα επροχώρησε στο Κρυονέρι όπου γευμάτισε. Μετά ακολουθώντας τον δρόμο δια των θέσεων Αγρηλιάς, Καρκαβελέϊκα, Μακρυκάμπου, την Γκούραν Λεπιανών, έφθασε μέσω Σερέσι κατά το βράδυ στο χωριό Σχωρέτσιανα (Καταρράκτην) και κατέλυσε εις την Μονήν Αγίας Αικατερίνης.

    Σχωρέτσιανα – Καλαρρύτες. Το πρωί της 24ης Σεπτέμβρη ανεχώρησε για την Άγναντα, όπου οι κάτοικοι συγκεντρωθέντες θερμά τον επευφήμησαν. Μετά την Άγναντα έφθασε εις την είσοδον (Παναγία) του χωριού Πραμάντων, όπου τον ανέμεναν όλοι οι κάτοικοι του χωριού, ιεροφορημένοι ιερείς και οι αξιωματικοί του εκεί εδρεύοντος τάγματος.

    Μετά δίωρη διαμονή απήλθε προς Καλαρρύτες υπό τις ζητωκραυγές των κατοίκων και μετά μιας ώρας διαδρομή έφθασε εις την συνοικίαν «Χρηστοί» των Πραμάντων. Νέα θερμή υποδοχή εκ μέρους των κατοίκων. Εκεί είχαν φθάσει και κάτοικοι από τα χωριά της δεξιάς όχθης του ποταμού Καλαρρύτικου, οι οποίοι θα παρέμεναν ακόμη εις την τουρκικήν σκλαβιάν και εξέφρασαν το παράπονόν των. Κατόπιν ο βασιλιάς μετά της ακολουθίας του προχώρησε και, κατά τις βραδινές ώρας, έφθασε στο χωριό Καλαρρύτες, όπου εκ μέρους των κατοίκων και των προυχόντων του έγινε νέα θερμότατη υποδοχή. Στους Καλαρρύτες παρέμεινε τις επόμενες της άφιξης του Πέμπτη, Παρασκευή και το Σάββατο, την δε Κυριακή 27 Σεπτέμβρη αναχώρησε διά «Χαλίκι» Τρικάλων.

Το πέρασμα του βασιλιά από το Δίστρατο και τη Φτέρη

Το πέρασμα του βασιλιά από τα χωριά Δίστρατο και Φτέρη περιγράφεται στο ημερολόγιο κάποιου αξιωματικού της συνοδείας του.

     Από το ημερολόγιο του αξιωματικού

    «Η περιοχή απόκρημνος. Αφιππεύσαμεν. Άρχεται να βρέχει. 9 και 18 Λουκούρεσι. Ενταύθα υπάρχει στήλη πετρών εκ του μέρους δε τούτου είναι άποπτα τα όρη των Καλαρρύττων, ο Ασπροπόταμος, κάτωθεν δε τα χωρία Μιάρι, Τετράκωμο, Λουψίστα, Αθαμανία, Βουργαρέλι και μακρύτερα το Χόσεψι και Ράμια. Εντεύθεν η οδός άρχεται ομαλή, κατά συνέπειαν ιππεύσαμεν πάλι. 10' παρά 1/4 η οδός δικρανούται, η δεξιά άγει εις χωρίον Μπούγα μία ώρα απέχον της οδού. 10 παρά 5, 4η εξαιθρία Λάκκα Μπετούλια. 10 και 10 Λύκαλωνα. Η βροχή έπαυσεν, ο ουρανός όμως συννεφώδης. Η οδός ακολουθούσα την οφρύν του όρους είναι στενή και αριστερά απόκρημνος. Αφιππεύσαμεν. Βαίνοντες επί της οδού ταύτης βλέπομεν επί του απέναντι λόφου τον λόφον Καθαροβούνι ένα Τουρκικόν στρατόπεδον και πέραν αυτού χωρίον Νισίστα κατοικούμενον υπό 250 οικογενειών. Μετ’ ολίγον κάμπτομεν δεξιά και αμέσως κατερχόμεθα απότομον κατωφέρειαν κάμποντες πάλιν αμέσως προς αριστερά. Κατά την κατάβασίν μας ταύτην η Α.Μ. ανήλθεν εις την κορυφήν του αριστερά οδού ευρισκομένου αποκρήμνου δασώδους λόφου ήτις Τραπεζάκι καλείται. Η κορυφή αυτή σχηματίζει μικρόν οροπέδιον ένθα σταθμεύουσι 10 Στρατιώται υφ’ ένα Δεκανέα του 2ου εύζων τάγματος. Η θέσις είναι μαγευτική. Ακριβώς κάτωθεν του λόφου τούτου διέρχεται ο Άραχθος. Αντίκρυ επί του τουρκικού υψούται το όρος Καθαροβούνι κατάφυτον. Επί του όρους τούτου βλέπομεν 5 σκηνάς ένθα, ως οι άνδρες του ημετέρου αποσπάσματος μας επληροφόρησαν, σταθμεύει απόσπασμα Τουρκικόν 30 ανδρών υφ’ ένα Αξιωματικόν. Εσταματήσαμεν εντεύθα 10 λεπτά, τη δε 10 και 1/2 π.μ. κατήλθομεν του λόφου και επανεύρομεν την οδόν ημών. 11 παρά 5 αφίχθημεν εις θέσιν Καρυάν λαβούσαν το όνομα τούτο εκ του εκεί ευρισκομένου ομωνύμου υψηλού δένδρου. 11 και 5 λεπτά κατήλθομεν εντελώς, τππεύσαμεν και αμέσως διήλθομεν ρύακα, όστις έχει πηγάς του εις το χωρίον Μπούγαν και Βήσσιανην. Προχωρήσαντες ολίγον διήλθομεν υπό αψίδα ανεyερθείσαν υπό των 80 εκεί μετοικησασών οικογενειών του χωρίου Νησίστας, περ ου λόyον εποίησαμεν ανωτέρω. Οι χωρικοί ούτοι υπεδέξαντο την Α.Μ. μετά ζητωκραυγών, υπέβαλον δε παράπονα τινά κατά του ιδιοκτήτου των εκεί κτημάτων Οθωμανού Μπέη».

       Κάποιες επεξηγήσεις

    Φαίνεται ότι η διαδρομή που ακολούθησε το απόσπασμα τον Βασιλιά, ήταν Καλεντίνη - Ράχη Τσουβαλέϊκα, Τσαρακλέϊκα, Λυκάλωνα. Κατέβηκε προς τη Φτέρη από του Καρέζου κοντά στο σπίτι του Γ. Δήμου, έτσι που το φυλάκιο που είναι δίπλα στο Σχολείο «λόφος Τραπεζάκι» να βρίσκεται αριστερά του δρόμου. Για να ακολουθήσουν αυτή τη διαδρομή φαίνεται ότι δεν είχε γίνει ακόμη το καλντερίμι, του οποίου η διαδρομή Αγία Τριάδα - Φτέρη είναι εντελώς διαφορετική, ή για κάποιους λόγους, ο Βασιλιάς ακολούθησε άλλη διαδρομή πάνω από τις κορυφογραμμές των λόφων.

    Η συνοδεία του βασιλιά πέρασε το ρέμα Βησιάνη και έφθασε στη Φτέρη όπου οι κάτοικοι τον υποδέχθηκαν και του υπέβαλαν παράπονα κατά του Οθωμανού μπέη. Πρόκειται για τον Ντετζίμπεη ιδιοκτήτη του τσιφλικιού που είναι σήμερα το χωριό Κεντρικό (Νησίστα Π.Ε.). Μετά την απελευθέρωση κάτοικοι της απέναντι πλευράς του Αράχθου, σήμερα Ροδαυγή (Νησίστα Ν.Ε.), πέρασαν το ποτάμι και έκαναν κατάληψη στο μόλις απελευθερωμένο τμήμα και έτσι διαμορφώθηκε το σημερινό χωριό Κεντρικό. Ο Νετσίμπεης ιδιοκτήτης του τσιφλικιού της περιοχής αντέδρασε και υπήρξαν μακροχρόνια δικαστήρια. Κατ’ αυτού του «σκληρού μπέη» υπήρξαν τα παράπονα που υπέβαλαν στο βασιλιά οι κάτοικοι που συγκεντρώθηκαν στη Φτέρη.

    Όπως φαίνεται από την περιγραφή, αλλά όπως θυμούνται και οι παλαιότεροι, τα δάση εκείνη την εποχή ήταν πολύ πυκνά. Το δάσος στις Λυκούρες (Δίστρατο) από πελώρια δένδρα (βελανιδιές, πουρνάρια, αριές κτλ.) ήταν ονομαστό. Αυτό το δάσος το κατέστρεψαν οι καρβουνιάρηδες οι οποίοι κόβαν τους κορμούς, τους κάνανε κάρβουνο και το πουλούσαν στην Άρτα.

    Η παρουσία των λύκων φαίνεται και από πολλά τοπωνύμια (Λυκουσέϊκο, Λυκνάρα). Στην κορυφή του Τραπεζακίου υπάρχει η τοποθεσία Λυκάλωνο (αναφέρεται και στο οδοιπορικό του Βασιλιά) όπου κατά την παράδοση οι λύκοι χόρευαν πιασμένοι γύρω - γύρω με τα δόντια από τις ουρές τους. Άλλωστε η παλαιότερη ονομασία της θέσης του Δίστρατου ήταν «Λυκούρες» προφανώς εξαιτίας της παρουσίας λύκων στην περιοχή.