Γεώργιος Χρ. Κομζιάς, Η Νησίστα, τόμοι 5, Αθήνα 2018. Του Κώστα Δημ. Κονταξή.

Τον  Γιώργο  Κομζιά  τον  γνώρισα  σε  καιρούς,  που  η  καλημέρα  ήταν  άδολη  σαν  αδελφοσύνη.  Μου  χάρισε  τη  φιλία  του.

Ως  εκπαιδευτικός,  μελετητής  και.....

  δάσκαλος  παραδοσιακών  χορών,  ως  επιστήμων  και  συγγραφέας  έχει  σημαδέψει,  παραδειγματικά,  πρόσωπα  και  καταστάσεις.  Πιστεύει  στην  αξία  του  ανθρώπου  και  στην  πραγμάτωσή  της,  μέσα  από  τα  μηνύματα  της  ανθρωπιστικής  παιδείας.

Ανυποχώρητος,  πάντα,  στέρησε  από  τον  εαυτό  του  πολλές  από  τις  μικροχαρές  της  ζωής,  για  να  συγκεντρώσει  κομμάτι  κομμάτι  τα  απομεινάρια  του  λαϊκού  μας  πολιτισμού  και  να  τα  παραδώσει,  πλούσια  κληρονομιά,  στη  γενιά  μας  και  τις  γενιές  του  αύριο.

Ο  Γιώργος  Κομζιάς,  με  το  νέο  του  πόνημα  ‘’Η  Νησίστα‘’,  Τ.  5,  Αθήνα  2018‘’,  διασώζει,  με  ευθύνη,  τα  κειμήλια  της  ιστορίας  και  του  λαϊκού  πολιτισμού  της  αγαπημένης  του  γενέτειρας  και  τα  παραδίνει,  μνήμη  ακριβή,  στους  νεότερους.  Το  δηλώνει,  καθαρά,  ο  ίδιος  στον  συγκινητικό  του  πρόλογό  του:  ‘’πήρα  την  απόφαση  να  γράψω  αυτή  τη  μελέτη,  γιατί  πιστεύω  πως το  οφείλω  στη  Ροδαυγή,  ένα  χωριό  που  γεννήθηκα,  μεγάλωσα,  αγάπησα  και  με  αγάπησε.  Το  γράφω  πρώτα  για  μένα.  Είναι  μια  εσωτερική  παρόρμηση  να  εκφράσω  όσα  κουβαλώ  μέσα  μου.  Μετά  τη  γράφω  γι’  αυτούς  που  θα  έρθουν … ‘’.

Αφορμή  στην  έμπνευση  και  τη  συγγραφή,  ‘’στάθηκε  το  μάθημα  της  Λαογραφίας‘’,  που  διδάχτηκε,  ‘’ως  πρωτοετής  φοιτητής  στην  Παιδαγωγική   Ακαδημία  Αλεξανδρούπολης‘’.  ‘’Αρχίζοντας  να  μελετώ  το  μάθημα  της  Λαογραφίας‘’,  σημειώνει  στον  Πρόλογό  του,  ‘’αυθόρμητα  ξεπηδούσαν  από  τα  βάθη  του  μυαλού  βιώματα  προσωπικά  μιας  εντελώς  παραδοσιακής  ακόμη  κοινωνίας,  όπως  ήταν  αυτή  του  χωριού  μέχρι  τη  δεκαετία  του  ’70‘’.

Η  ευθύνη  του  συγγραφέα  είναι  η  αυξημένη  ευθύνη  του  ανθρώπου,  που  αισθάνθηκε  πως  όσο  βαθύτερα  μελετάμε  την  παράδοση  του  τόπου  μας  σε  κάθε  εκδήλωση  της  ζωής,  όσο  ερευνάμε  τις  ρίζες  μας,  τόσο  καλλίτεροι  αντικρύζουμε  την  ψυχική  μας  υπόσταση,  βλέπουμε,  καθαρότερα,  ποιοι  είμαστε,  από  πού  ερχόμαστε,  ποια  πορεία  μπορούμε  και  πρέπει  να  πάρουμε,  πού  μπορούμε  να  φτάσουμε.

Είναι  απαραίτητη  η  έρευνα  αυτή,  γιατί  με  τους  προγόνους  μας  είμαστε  πάντα  δεμένοι·  είτε  το  θέλουμε  είτε  όχι,  έχουμε  κληρονομήσει  τον  ψυχικό  και  πνευματικό  τους  κόσμο·  και  είναι  στέρεος  ο  δεσμός  αυτός  με  τα  περασμένα·  προέρχεται  από  ανάγκη  οργανική,  που  επιβάλλει  τη  μετάγγιση  μορφών  ζωής  από  τη  μια  γενιά  στην  άλλη.  Έτσι,  επιζεί  το  παρελθόν  στο  παρόν  και  είναι  αυτό  η  δύναμη  που  συγκρατεί  και  διαμορφώνει  την  ανθρώπινη  κοινωνία  και  χαράζει  το  δρόμο  που  πρέπει  να  πάρει.

Το  επισημαίνει,  με  το  δικό  του  τρόπο  ο  συγγραφέας  στον  κατατοπιστικό  Πρόλογό  του:  ‘’… Όλα  αυτά  με  ώθησαν  να  συγκεντρώσω  ό,τι  εγώ  έζησα,  διάβασα,  είδαν  τα  μάτια  μου  κι  άκουσαν  τ’  αυτιά  μου.  Σκοπός  μου  ήταν  να  μάθουν  οι  νεότεροι,  να  θυμηθούν  οι  μεγαλύτεροι  και  να  μην  ξεχαστούν  στο  πέρασμα  του  χρόνου,  όλα  αυτά  που  συνθέτουν  την  παρακαταθήκη  του  χωριού  μας‘’. 

Το  περιεχόμενο  της  σπουδαιότατης  μελέτης,  που  έχει  τον  τίτλο,  όπως  αναφέρθηκε,  Νησίστα  (παλαιότερη  ονομασία  της  Ροδαυγής),  χωρίζονται  σε  7  θεματικές  ενότητες – κεφάλαια,  που  κατανέμονται  σε  5  τόμους.  Θα  τη  χαρακτήριζα  Εγκυκλοπαίδεια  της  Ροδαυγής  (Νησίστας),  αφού  δεν  είναι  όπως  τα  πολλά  βιβλία  που  έχουν,  κατά  καιρούς  γραφεί,  με  θέματα  τη  γενέτειρα.

Καλαίσθητοι  κι  οι  5  ογκώδεις  τόμοι.  Προδιαθέτουν,  ευχάριστα,  τα  πολύ  όμορφα  εξώφυλλα,  με  εικόνες – φωτογραφίες,  από  τη  ζωή  στη  Νησίστα,  παλαιότερα,  διαφορετικές  στους  5  τόμους,  απεικονίσεις  μιας  άλλης  εποχής,  δύσκολης  αλλά  και  ξέγνοιαστης.

Συγκινητική  η  αφιέρωση  του  βιβλίου,  από  τον  συγγραφέα,  που  ένιωσε,  μέσα  του,  όλους  τους  προγόνους,  στα  παιδιά  του  Βασιλική – Αιμιλία  και  Χρήστο,  με  την  ευχή,  ‘’μεγάλη  εντολή‘’  να  τον  ξεπεράσουν,  στη  σελ.  6  του  1^ου  τόμου  των  247  σελίδων.

Στην  ίδια  σελίδα  κείμενα  του  Ίωνα  Δραγούμη;  ‘’Πήγαινε  στη  χωριάτικη  και  τη  λαϊκή  ζωή,  στα  δημοτικά  τραγούδια  και  στη  δημοτική  τέχνη,  για  να  βρεις  τη  γλώσσα  σου  και  την  ψυχή  σου …‘’  και  του  Νίκου  Καζαντζάκη:  ‘’Το  πρώτο  σου  χρέος,  εκτελώντας  τη  θητεία  σου  στη  ράτσα,  είναι  να  νιώσεις  μέσα  σου  όλους  τους  προγόνους‘’,  δείχνουν  το  σεβασμό  του  συγγραφέα  στους  μεγάλους,  σε  όλους  εκείνους   που  έβαλαν  τη  σφραγίδα  τους  στην  πολιτιστική  μας  ανάπτυξη.

Ο  αναλυτικός  πίνακας  περιεχομένων,  στις  σελ.  7 – 32  του  1^ου  τόμου,  φανερώνει   επιστημοσύνη  και  το  σεβασμό  του  συγγραφέα  στους  αναγνώστες  του.

Κατατοπιστικός,  όπως  αναφέρθηκε,  και  πολύ  περιεκτικός  ο  Πρόλογος,  στις  σελ.  33 – 36  του  1^ου  τόμου. 

Επίκαιρη  πάντα  και  πού  διδακτική  η  ρήση  του  Αϊνστάιν:  ‘’Πάτησα  στους  ώμους  των  προγόνων  μου  κι  έτσι  μπόρεσα  να  δω  πιο  πέρα  από  τα  τείχη  του  καιρού  μου‘’

Ο  1^ος  τόμος  περιλαμβάνει  δύο  θεματικές  ενότητες,  με  τον  τίτλο  Ι.  Γενικά  και  ΙΙ  Υλικός  Βίος.

Η  πρώτη  ενότητα  διακρίνεται  σε  τρία,  επιμέρους,  κεφάλαια:  1.  Η  Ροδαυγή,  2.  Ο  φυτικός  κόσμος  και  3.  Ο  Ζωικός  κόσμος.

Η  δεύτερη  ενότητα  ‘’Υλικός  Βίος‘’  διακρίνεται  στα  κεφάλαια:  1.  Η  κατοικία.  2.  Η  φορεσιά.  3.  Τροφές  και  ποτά.

Στις  σελ.  439 – 442,  ο  συγγραφέας  παραθέτει  πίνακες  των  πολλών,  πράγματι,  εικόνων  του  τόμου  στην  κάθε  ενότητα.

Ο  δεύτερος  τόμος  (σελ.  473)  περιέχει  στις  σελ.  5 – 22,  αναλυτικό  πίνακα  περιεχομένων – όλοι  οι  τόμοι  περιέχουν  αναλυτικούς  πίνακες  περιεχομένων -  και  δύο  θεματικές  ενότητες,  με  τον  τίτλο:  ΙΙΙ  Επαγγελματικός  βίος  και  ΙV.  Κοινωνικός  Βίος.

Ο  Επαγγελματικός  Βίος  περιλαμβάνει  τα  κεφάλαια:  1.  Γεωργία.  2.  Αμπελουργία.  3.  Ελαιοκομία.  4.  Άλλες γεωργικές  ασχολίες.  5.  Έθιμα  γεωργών.  6.  Ποιμενικός  βίος.  7.  Μελισσοκομία.  8.  Κυνήγι.  9.  Αλιεία.  10.  Βιοτεχνία. 

Ο  Κοινωνικός  Βίος  περιλαμβάνει  τις  υποενότητες:  1.  Γέννηση,  2. Γάμος.  3.  Τελευτή.  4.  Κοινωνική  οργάνωση. Στις  σελ.  463 – 471,  περιέχεται  αναλυτικός  πίνακας  των  εικόνων  του  τόμου.

Στον  τρίτο  τόμο  (σελ.  342),  περιέχονται:  αναλυτικός  πίνακας  περιεχομένων,  στις  σελ.  5 – 18,  και  μία  ενότητα:  ‘’Πνευματικός  Βίος  Ι‘’,  που  περιλαμβάνει  τα  κεφάλαια:  1.  Θρησκεία.  2.  Μαγεία,  μαγικές  συνήθειες  και  δεισιδαιμονίες,  3.  Μαντική,  4.  Λαϊκή  ιατρική,  5.  Αστρολογία  και  μετεωρολογία,  6.  Μύθοι.  Παραμύθια,  Ευτράπελες  διηγήσεις  και  ανέκδοτα,  7.  Παραδόσεις,  8  Παροιμίες,  παροιμιώδης  εκφράσεις  και  γνωμικά,  9.  Αινίγματα,  λογοπαίγνια,  αριθμητικά  προβλήματα  και  καθαρογλωσσήματα.  Στις  σελ.  439 – 443,  ο  τόμος  περιέχει  αναλυτικό  πίνακα  εικόνων.

Ο  τέταρτος  τόμος  (σελ.  381)  φέρει  τον  τίτλο  ‘’Πνευματικός  Βίος  ΙΙ‘’   και  περιλαμβάνει  τα  κεφάλαια:  10.  Από  το  γλωσσικό  θησαυρό    και  11.  Γενεαλογίες.   Στις  σελ.  5 – 9,  περιέχει  αναλυτικό  Πίνακα  περιεχομένων  και  στη  379,  αναλυτικό  πίνακα  εικόνων.

Ο  πέμπτος  τόμος  (σελ.  427),  με  τον  τίτλο  ‘’Πνευματικός  Βίος  ΙΙΙ‘’,  περιλαμβάνει  το  κεφάλαιο  12.  Δημοτική  ποίηση.  Μουσικοί.  Μουσική  και  λαϊκοί  χοροί.

Ο  τόμος   ολοκληρώνεται  με  Πίνακα  Εικόνων  (σελ.  421 – 22),  με  αναφορά  στο  Οπτικοακουστικό  υλικό  (σελ.  421 – 428),  που  περιλαμβάνει:  1.  Αφηγήσεις  γερόντων,  2.  Μουσικές  επιλογές,  με  αναφορέα  στις  ορχήστρες  της  περιοχής  και  3.  Οπτικό  υλικό.  Επιλογές.

Στο  τέλος  του  τόμου,  όπως  και  σε  όλους  τους  τόμους,  περιλαμβάνεται  πλήρης  βιβλιογραφία,  ένα  ακόμη  στοιχείο  της  επιστημονικής  κατάρτισης  του  συγγραφέα.

Ο  φιλόξενος  χώρος  του  εντύπου  δεν  επιτρέπει  την  αναλυτική  αναφορά  στα  περιεχόμενα  του πολύτιμου  βιβλίου.

Θέλω  να  πιστεύω  κι  εύχομαι  το  σύγγραμμα,  η  Εγκυκλοπαίδεια  της  Νησίστας,  να  εκτιμηθεί,  όπως  του  πρέπει,  από  τους  συντοπίτες  του  συγγραφέα,  όλους  τους  Ηπειρώτες,  όλους  τους  Έλληνες.  Ο  Γιώργος  Κομζιάς  εκτέλεσε  το  χρέος  του  στη  ράτσα.

Ο  εκλεκτός  φίλος  και συνάδελφος,  με  το  ήθος  του,  το  παράδειγμά  του,  με  τη  συγγραφική  δράση  και  γενικότερα,  με  την  πνευματικότητά  του,  διδάσκει  φιλοπο0νία,  μεθοδικότητα  και  αισιοδοξία.

Χρόνια  και  χρόνια,  τώρα,  κρατώντας  το  μίτο  της  Αριάδνης,  διαβάζει  και  γράφει,  για  να  ικανοποιήσει  το  είναι  του,  αλλά  και  να  χαρίσει  ελπίδα,  γνώση  και  ευχαρίστηση  στους  αναγνώστες  του,  στη  γεμάτη  λαβυρίνθους  εποχή  μας.

Αφού  τον  συγχαρώ,  θερμά,  και  από  αυτή  τη  θέση,  για  το  νέο  του  πόνημα,  του εύχομαι  μακροημέρευση  και  να  προχωρά,  στους  δύσκολους  καιρούς,  πραγματώνοντας,  ως  διάρκεια  και  σύμβολο  ζωής,  τα  βουκολικά  ποιητικά  λόγια:

‘’Φλογέρα  μου,  μη  σταματάς  να   τραγουδάς  στη  στάνη

και,  πένα  μου,  ταξίδεψε  μακριά  το  καραραβάνι‘’.

Κώστας  Δημ.  Κονταξής

Καθηγητής  Λαογραφίας